Istorija

O vremenu prvog otkrića lekovitih svojstava izvora Gornje Trepče nema sigurnih podataka. Ovo banjsko središte postalo je poznato posle otkrića radioaktivnosti njegove vode, kada dobija epitet Atomska banja. Godine 1977. Gornja Trepča je zvanično proglašena prirodnim lečilištem. Banja se formirala duž glavne ulice dužine 300 m. Tu su podignute manje kuće, otvoreno nekoliko prodavnica i uređena pijaca. Vremenom je postavljena kanalizacija i rešen je problem vodosnabdevanja. Planirano je osnivanje centra za rehabilitaciju bolesnika s oštećenim centralnim i perifernim nervnim sistemom. Zdravstvenu službu Prirodnog lečilišta Gornja Trepča organizuje medicinski centar iz Čačka.

Geografski položaj

Gornja Trepča se nalazi u centralnom delu Srbije, u jugozapadnoj Šumadiji, odnosno u severnom delu Čačansko-kraljevačke kotline. Nadmorska visina Banje je 460 m. Od Čačka je udaljena 18 km, a od puta Čačak-Kraljevo, u pravcu severa 8,5 km, te je lako pristupačna. Okružena je planinama Vujan i Bukovik i odlikuje se prijatnom mikroklimom sa malo padavina, znatnim brojem vedrih dana, naglašenom insolacijom u letnjim mesecima, dobrom zaklonjenošću od severnih vetrova i svežinom vazduha koji potiče sa okolnih šumovitih planinskih padina.

Mineralni izvori

U Gornjoj Trepči postoje tri izvora lekovite vode. Voda sa česme za piće je hidrokarbonatna, zemno-alkalna, silicijumska hipoterma. Temperatura joj je

26°C, a izdašnost 0,4 l/s. Voda hladnijeg ili gornjeg bazena, po sastavu je hidrokarbonatna, zemnoalkalna, borno-silicijumska hipoterma. Temperatura ove vode je 30°C, a izdašnost 15,5 l/s. Voda toplijeg ili donjeg bazena, po hemijskom sastavu je hidro- karbonatna, zemnoalkalna, cezijumska hipoterma od 30,5°C i izdašnošću od 2,5 l/s. Izdašnost svih izvra banje Gornje Trepče iznosi 20,8 l/s ili 1.200 l/m.

Voda svih izvora banje Gornja Trepča je istog porekla i sličnog hemijskog sastava. Reakcija je 7,4-7,5, te se može okarakterisati kao neutralna sa tendencijom ka slabo alkalnom tipu. Ovakva osobina ukazuje na odsustvo uticaja na

kiselost u ljudskom organizmu, bilo  u  pozitivnom, ili u negativnom smislu. Analiza vode ukazuje na najveće prisustvo magnezijuma, kalcijuma, natrijuma i kalijuma u smislu katjona, odnosno hidrokarbonata, sulfata i hlora u smislu anjona. Voda u neznatnim količinama sadrži mnoštvo drugih minerala značajnih za terapiju određenih bolesti, povreda i poremećaja ljudskog organizma. Lekovita voda Gornje Trepče, ima nisku mineralizaciju, što važi za gotovo sve makrokomponenteu njoj. Od ovoga se izuzimaju upadljivo povećani sadržaji ugljene kiseline, magnezijuma i umereni sadržaji kalcijuma. Karakteristično je potpuno odsustvo gvožđa i sumpor-vodonika, uz slabo prisustvo sulfata. Lekovite komponente su makroelementi kalcijum i natrijum i mikroelementi kalijuma, litijuma, rubidijuma, stroncijuma, barijuma, bakra, kobalta, fosfora, fluora, mangana, uz visoke sadržaje cezijuma, koji ukazuje na prirodnu radioaktivnost.

Atomska Banja – Gornja Trepča indikacije, lečenje i prevencija bolesti

U Gornjoj Trepči terapija se obavlja pijenjem vode, kupanjem i blatnim oblogama. Višednevna terapija kupanjem traje 20-30 minuta. Voda se pije po uputstvu lekara, a blato sprema od zemlje koja se nalazi u blizini izvora i upotrebljava zagrejano u trajanju od 30 minuta. Banjska voda i peloid koriste se za lečenje multipleks skleroze, cerebralne paralize, reumatizma i gastritisa. Kontraidikativna je za teža oboljenja srca. Kompleksne medicinske indikacije Gornje Trepče obuhvataju reumatske bolesti – hronični inflamatotrni reumatizam (Behterevljeva bolest i reumatoidni artritis), degenerativni reumatizam (artroze zglobova, spondiloze i spondilatroze, diskopatije), ekstraartikularni reumatizam (miofibrozitis, fibrozitis, pani-kulitis, tendinitis, psihogeni reumatizam), zatim neuropsihijatrijske bolesti, kao što su multipleks skleroza, stanje posle preležanog mielitisa i encefalomielitisa, adhezivni spinalni arahnitis, posttraumatska stanja, cerebralna paraliza i neuritizam. Moguće je lečenje bolesti gastrointestinalnog trakta (gastritis, ulkusna bolest, funkcionalni poremećaj želuca), odnosno oboljenja perifernih krvnih sudova. Prirodno lečilište Gornja Trepča ima dobro opremljenu laboratoriju, stacionar sa bazenima i kadama za terapiju. Posetioci mogu koristiti postojeće bungalove, pansione Zdravljak, Atomski cvet, Fontana i Malina, kao i sobe u privatnim domaćinstvima.

Okolina

U blizini Atomske Banje nalazi se crkva Sv. Bogorodice, koja je sagrađena 1894. godine i pod zaštitom je države. Gosti mogu da posete i obližnji manastir Vujan iz XIV veka. Nakon boravka u Gornjoj Trepči turisti se usmeravaju ka Preljini, važnoj saobraćajnoj raskrsnici ovog dela Srbije. Na izlazu iz Preljine i raskrsnice ka jugu, put preko mosta na Zapadnoj Moravi vodi do Čačka.