Istorija

Godine 1866. osnovano je akcionarsko društvo za korišćenje prirodnog lekovitog faktora jezera Rusande. Pod nazivom Melenačka Banja, ovo lečilište je zvanično otvoreno 20. maja 1867. godine, da bi dve godine kasnije preimenovano u Banja Rusanda. Prvi posetioci Banje Rusande lečeni su blatnim oblogama i sunčanjem (helioterapija) pored jezera. Prvo kupatilo je bilo na splavu, ali ga je olujni vetar porušio 1875. godine. Godinu dana kasnije izgrađen je kur-salon, a zatim je pored jezera izgrađeno novo kupatilo. Do 1920. godine, od kada banja postaje državna, podignuta su četiri hotela paviljonskog tipa, a do Drugog svetskog rata još dva. Godine 1948. Banja Rusanda pripada Glavnoj direkciji prirodnih lečilišta Srbije čije je sedište bilo u Beogradu. Jednu deceniju kasnije u Rusandi je otvoreno Odeljenje za rehabilitaciju, koje je vremenom preimenovano u Centar za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i prevenciju invalidnosti. Ovakvom organizacijom gotovo u potpunosti se gube klasične turističke funkcije, jer Rusanda postaje specijalna bolnica za lečenje paraplegije i hemiplegije. Nabavkom novih instrumenata i aparata, uz osvajanje savremenih terapijskih postupaka i izgradnju novih objekata Specijalna bolnica za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Rusanda postaje vodeća ustanova ovog profila ne samo u Banatu i Vojvodini već i znatno šire.

Geografski položaj

Za Vojvodinu je od interesa ukazati na jezero Rusandu, u čijem se priobalju, kraj Melenaca, nedaleko od Zrenjanina, u Banatu, razvila Banja Rusanda. Jezero Rusanda zahvata površinu od 3 km². Obala mu je niska, a voda slana. Zaslanjivanje se objašnjava postojanjem blatnih izvora na jezerskom dnu, koje i na mestima najveće dubine nije udaljeno od površine vode više od 1,5 m. Blatnih izvora veće izdašnosti ima na Kaspijskom jezeru, što znači da nisu nepoznati geolozima, hidrogeolozima, limnolozima i istraživačima nafte. Sa blatom u jezero dospeva izvesna količina rastvorenih soli. Zaslanjivanju vode doprinosi i veliko isparavanje sa površine jezera. Ono je najintenzivnije za vreme leta, kada se voda zagreje do 30° C i kada duvaju suvi vetrovi. Salinitet jezerske vode varira između 40 i 60 %. To znači da je voda jezera Rusande dva puta slanija od vode svetskog mora. Jezero Rusanda ima oblik rečnog meandra.

Mineralni izvori

Veoma interesantno sa balneološkog aspekta, jezero Rusanda je više puta bilo predmet istraživanja hemizma vode i mogućnosti njene primene u zdravstvene svrhe. Istraživači su zaključili da je voda jezera, a samim tim i banje Rusande genetski vezana s fosilnom vodom nekadašnjeg Panonskog mora i da njen hemizam zavisi od priliva fosilne morske vode i količine padavina. Istraživači su zaključili da se mineralna voda javlja u sedimentima panonskog basena neogene starosti u vidu akumulacije koja je u literaturi označena kao Velika Rusanda. Količina mineralne vode u neogenom jezeru zavisi od padavina i vremenski je promenljiva. Fosilna morska voda je bočatnog (slanog) tipa i nalazi se u sedimentima nastalim u doba regresije Panonskog mora. Jezero se hrani na dva načina, penjanjem fosilne morske vode duž prslina i poroznosti panonskih sedimenata i atmosferskim padavinama. Samim tim i količinski odnos morske i atmosferske vode u jezeru je veoma zavistan od lokalnih klimatskih uslova, a to važi i za koncentraciju mineralnih materija. U dugim sušnim periodima nivo vode u jezeru veoma opada, a povećava se njegova mineralizacija, naročito u sušnim periodima, s izuzetkom zona sa podvodnim pištoljinama preko kojih fosilna morska voda, koja dolazi iz dubine, izbija na površinu. Bogat i raznovrstan mineraloški sastav jezerske vode pogodan je za banjsko lečenje. U tu svrhu koristi se lekoviti mulj sa dna jezera. Mulj na jezerskom dnu dostiže debljinu od jednog metra. Bogat je hidrokarbonatima, karbonatima, sulfatima, sumpor-vodonikom, hloridima, kalijumom, natrijumom, silicijum dioksidom, gvožđe-oksidom i aluminijumovim oksidom. Pogodan je za oblaganje obolelih delova tela, jer 65 % njegovih čestica ima prečnik manji od 0,002 mm. Lekoviti mulj je crne boje, sjajan i mastan. Miriše na sumpor- vodonik i ima slabu alkalnu reakciju – rN = 8. Utvrđeno je da blato iz jezera Rusande ima visok stepen koloidnosti i veliku moć apsorpcije, dugo zadržavajući istu temperaturu. Jezerska voda i lekovito blato su murijatični, slani, alkalni i pogodni za banjsko lečenje.

Banja Rusanda indikacije, lečenje i prevencija bolesti

Najbolji rezultati se postižu u lečenju bolesti i povreda lokomotornog aparata, posebno stanja posle reumatske groznice, hroničnog i inflamatornog reumatizma, degenerativnog reumatizma, ekstraartikularnog reumatizma, posledica trauma i ratnih ranjavanja, posledica preloma kostiju i hirurških zahvata na koštano-zglobnom sistemu, nekih kožnih bolesti, oboljenja i povrede centralnog i perifernog nervnog sistema, kao i izvesnih ginekoloških poremećaja. U dobro opremljenim banjskim objektima primenjuju se kineziterapija, fizioterapija, magnetoterapija, psihoterapija, elektroterapija, radna terapija, hidroterapija, ultravioletno zračenje, akupunktura, parafin, blatne obloge (peloid, fango).

Okolina

Severno od Rusande, odnosno 40 km dalje od Zrenjanina i 32 km južnije od Kikinde u selu Torda, godine 1924, u jednom bunaru dubokom 15 m pojavila se voda za koju je ustanovljeno da je slična budimpeštanskoj gorkoj vodi. Lokalno stanovništvo je počelo da je koristi kao lekovitu. Boda se na licu mesta točila i prodavala interesentima koje su zrenjaninski lekari upućivali. Dnevno je točeno oko 500 l vode čija su lekovita svojstva brzo potvrđena. Melenci su jedno od najvećih vojvođanskih seoskih naselja, smešteno je pored jezera i Banje Rusanda. Poznato je po velikom izletištu i uređenoj obali pored jezera. U Melencima se nalazi i jedan od poslednjih sačuvanih mlinova na vetar – „Bošnjakova vetrenjača“. Izgrađena je 1891. godine i danas odoleva vremenu i jedna je od dve sačuvane u Banatu, zakonom zaštićene. 15 km putem južno od Melenaca nalazi se najveći grad Banata i najveća opština Vojvodine – Zrenjanin.