Geografski položaj

Tradicija banjskog lečenja i turizma u Srbiji jednim delom temelji se i na termomineralnoj vodi koja se pojavila iz bušpotine na periferiji Mladenovca, grada osnovanog 1882. godine, koji je od Beograda, u pravcu juga, udaljen 50 km. Voda sa periferije Mladenovca doprinela je prepoznatljivosti Srbije time što je na svetskim izložbama 1906. godine u Briselu i 1907. godine u Londonu odlikovana za kvalitet. Izvozila se tada kao stona mineralna voda u Francusku, Belgiju i Nemačku. U razvoju Seltersa, kako je ovaj lokalitet nazvan, kao punionice mineralne vode i banjskog lečilišta, izdvaja se nekoliko faza. Bilo je uspona i padova, sažimanja i proširivanja funkcija.

Selters se više afirmisao kao bolnica, nego kao banja i time izgubio neke funkcije. Smešten na periferiji Mladenovca, sa dobrim drumskim i železničkim vezama ka Beogradu, Topoli, Aranđelovcu i Kragujevcu, Selters je potrebno posmatrati komplementarno sa okolinom. Poistovećivanje banjskog turizma samo sa lečilišnim nije do kraja opravdano, jer uslova i prostora za šire zahvate ima dovoljno. Funkcionalno i prostorno širenje Seltersa, kao zdravstveno-lečilišnog i polifunkcionalnog turističkog centra, potrebno je jasno naglašavati u planovima budućeg razvoja. Mladenovačka ili Selters Banja nalazi se u šumovitom podnožju planine Kosmaj, na nadmorskoj visini od 140 m.

Istorija

Za mladenovački Selters je konstatovano da se razvijao kroz pet faza. Prva je vezana za otkriće termomineralne vode i samoinicijativno lečenje ljudi iz neposredne okoline, izgradnju prvog kupatila i osnovne hemijske analize vode, flaširanje, prodaju u apotekama i nagrade na sajmovima. Druga etapa se poklapa sa vremenom između dva svetska rata. Posle Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata banja je bila ruinirana. U obnovljenim objektima 1936. godine bilo je samo 16 kada, 31 soba i postojala je jedna kafana. Treći period nastupa posle Drugog svetskog rata. Najpre su popravljeni oštećeni objekti, a zatim su izvršene hemijske analize lekovite vode. Vremenom se povećao broj izletnika iz Beograda i okolnih gradova. Intenzivniji razvoj počinje u četvrtoj etapi, tj. posle 1975. godine, kada je Zavod za medicinu rada i rehabilitaciju otkupio i adaptirao postojeći hotel i pretvorio ga u stacionar sa 60 postelja i ambulantom. Kasnije je adaptirana još jedna zgrada i time povećan broj ležaja. Da bi se zadovoljile potrebe, 1986. godine izgrađen je hotel „Selters“, koji ima 240 postelja i odgovarajuće medicinske, turističke i ugostiteljske sadržaje. Peta faza razvoja obuhvata sadašnje vreme. Reč je o Institutu za rehabilitaciju sa nekoliko zdravstvenih službi, 50 lekara specijalista i 150 terapeuta i medicinskih sestara, psihologa, defektologa i socijalnih radnika. Obuhvata Odeljenje medicinske rehabilitacije i Odeljenje kardio i pulmološke rehabilitacije. Sastavni je deo Instituta za rehabilitaciju iz Beograda. Institut Selters ima 440 ležaja, od kojih je 250 u objektu Selters, 130 ležaja je za opštu rehabilitaciju i 70 za poluintenzivnu negu posetilaca.

Mineralni izvori

Termomineralna voda Selters, kako se nazivala do 1975. godine, otkrivena je 1893. godine. Jedan kopač bunara je za braću Nauma i Đorđa Atanasijevića tražio dodatnu količinu vode za potrebe domaćinstva. Kada se bušenjem arteskog bunara došlo do dubine od 239 m, pojavila se slana, topla i gasovima bogata voda. Izdašnost bušotine je bila oko 4 litra u minutu. Daljim bušenjem do dubine od 269 m izdašnost je povećana na 80 litara u minutu.

Braći Atanasijević, trgovcima iz Mladenovca, i Đorđu Petroviću, iz Beograda, rešenje o eksploataciji vode izdato je 20. marta 1906. godine. Odnosilo se na punjenje i prodaju vode u flašama, uz napomenu da se za korišćenje vode za banjsko lečenje mora tražiti posebna dozvola. Prva hemijska ispitivanja vode obavio je 1898. godine i ustanovljeno je da je ona jedinstvena po sastavu i kvalitetnija od tada poznatih slanih voda u svetu, kao i to da je najsličnija vodama nemačkih banja Ems, Selters i Glajhenberg. Po temperaturi je slična nemačkom Emsu i francuskom Roaju. Hlor je glavni sastojak. On čini više od jedne trećine čvrstih materija. Zbog toga vodu Mladenovačke Banje porede sa najpoznatijom vodom ove vrste u Emsu. Mladenovačka mineralna voda ima prednosti nad sličnim vodama, jer sadrži znatnu količinu ugljene kiseline. Konstatovano je da se arteski bunar nalazi u ataru sela Međulužja, pored varoši Mladenovca. Voda izbija sa dubine od 269 m u jakim mlazevima i ima temperaturu 31,5 C i sadrži znatnu količinu ugljene kiseline. Prema hemijskoj analizi izvršenoj 1899. godine, jedan litar vode sadrži sledeći broj grama rastvorenih materija:

1921. godine, saznajemo da bi bilo pravilnije da se voda zove Srpski Ems nego Srpski Selters, jer je Selters hladna a mladenovačka voda topla. I Ems je topla voda, ali nije toliko bogata natrijum-karbonatom i natrijum-hloridom kao mladenovačka voda. Jedino po količini natrijum-hlorida Selters bi bio bliži, ali se po količini slobodne ugljene kiseline znatno razlikuje od vode kod Mladenovca.

Voda se flaširala i prodavala u apotekama kao lek. Mladenovačka voda po svojim hemijskim sastojcima spada u najbolje vode alkalno-murijatične. Naziv Selters najverovatnije potiče iz 1903. godine, kada je voda Mladenovačke Banje izlagana na sajmu u Londonu na kojem je po hemijskom sastavu upoređivana sa vodama nemačkih banja Selters i Ems. Voda iz bunara kraj Mladenovca jedna je od retkih u svetu i jedina u Srbiji, koja je između dva svetska rata, po našoj, nemačkoj i francuskoj farmakopeji, bila zvanično priznata kao lek i prodavala se u apotekama. Najčešće je preporučivana kao lek kod upala respiratornog, digestivnog i urinarnog sistema. Na bocama sa vodom Mladenovačkog Seltersa 1910. godine lepljena je slikovita višebojna etiketa. Njena poruka, ispisana ćirilicom i latinicom, glasila je Zdravlje je najveće bogatstvo. Istaknuto je da voda uspešno leči bolesti organa za disanje, organa za varenje, mokraćnih puteva, ženske bolesti i srčane tegobe. U terapijske svrhe upotrebljavala se čista ili sa mlekom. Usled velike količine ugljene kiseline upotrebljavana je i kao osvežavajuća stona mineralna voda, sa primedbom da pomešana sa vinom ublažuje kiselinu i postaje prijatan osvežavajući napitak.

Obimni istraživački radovi obavljeni su 1978. godine. Iz bušotine duboke 816 m, dobijena je voda sličnog kvaliteta temperature 50°C, izdašnosti 121/s. Prema hemijskoj analizi iz 1994. godine voda je svrstana u borno-ugljokisele hiperterme.

Banja Selters indikacije, lečenje i prevencija bolesti

Ovde se, kupanjem, pijenjem vode, inhaliranjem i medikamentozom uspešno leče oboljenja srca, krvotoka, vena i drugih krvnih sudova, perifernih nerava, zapaljiva reumatska oboljenja, ortopedska oboljenja, bolesti stomaka i creva, poremećaji metabolizma, oboljenja disajnih puteva i posledice povreda. U lečenju se primenjuju najsavremenije vrste terapija. Tokom godine obavi se veliki broj ambulantnih pregleda, ali je značajan i broj onih koji se ovde stacionarno leče. Institut ima rendgen kabinet i najmoderniju biohemijsko-hematološku laboratoriju, dobro opremljene ordinacije, bazen sa toplom mineralnom vodom, kade i sale za terapiju, saunu, restoran, prodavnicu suvenira, poštu, amfiteatar za naučne i stručne skupove, negovan park i letnju ugostiteljsku terasu.

Okruženje

U Strategiji razvoja Mladenovačkog seltersa ukazano je na njegov značaj za Srbiju, Beograd i Mladenovac. Definisani su prioriteti za naredni period, čije ispunjenje zavisi od niza preduslova, koje je teško sagledati i sinhronizovati. Insistirano je na funkcionalnom povezivanju sa obližnjom Koraćičkom Banjom, koja se nalazi u jugoistočnog podgorini Kosmaja, na nadmorskoj visini od 250 m.