Istorija

Znamenitosti banje doprinosi blaga sedativna klima kojoj posebnu vrednost daje svežina vazduha koji ka banji struji sa okolnih planina. Naročito je karakteristična za šumadijsku klimu duga jesen, koja se često produžava, posle kratke i vlažne periode, do meseca decembra; blaga i vlažna jesenja klima vrlo je povoljna za zemljoradnju i voćarstvo. Ta gotovo meka jesenja klima u potpunoj je harmoniji sa velikim zemljišnim talasima i sa dugačkim i blagim linijama terena. Kako se nedaleko od Bukovičke Banje nalazi poznati arheološki lokalitet – pećina Risovača, već više godina jedinstven Muzej paleolita na našim i širim prostorima, Aranđelovac, nekadašnja Vrbica, lako se prepoznaje na turističkom tržištu, iako do 1835. godine kisela lekovita voda nije korišćena. Premda su okolni žitelji za nju znali; šta više, znali su i to da je tu kiselu vodu upotrebljavao besmrtni u Srpstvu Dositej već pre 1811. godine radi poboljšanja svoga zdravlja. Sve do 1847. godine mineralna voda je izbijala samo na jednom mestu i sakupljana u stublinu da bi je posetioci lakše zahvatali i koristili. Na predlog jedne komisije državnih činovnika, lekara i hemičara, vlada Srbije je delegirala nekoliko lekara da za vreme leta ordiniraju u Banji. Godine 1868. uporedo sa izgradnjom Starog zdanja, kaptirani su izvori Knjaz Miloš i Knez Mihajlo, podignuto Staro kupatilo i uređen bazen na izvoru Đulara, čija je voda zagrevana ubacivanjem usijanih gvozdenih đuladi. Nešto kasnije izgrađen je i bazen kraj izvora Talpara, sa prostranom površinom od peska, na kome su se posetioci sunčali. Do 1928. godine banja je bila državno vlasništvo, a zatim Dunavske banovine. Prvi ozbiljniji radovi na uređenju počeli su 1934. godine, kada je preuređeno Staro zdanje.

Geografski položaj

Bukovička Banja je lako pristupačna iz svih delova Srbije, jer se nalazi u centralnoj Šumadiji 5 km od ustaničkog Orašca, 10 km dalje od Topole, 15 km od Mladenovca, 30 km od Lazarevca, 49 km od Kragujevca, 52 km od Velike Plane i manje od 80 km od Beograda. Grad Aranđelovac, naselje koje se do 17. jula 1859. godine nazivalo Vrbica, i njegova banja smešteni su u kotlini spuštenoj između Venčaca (658 m), Bukulje (698 m) i Preseke (455 m) sa Baljkovicom i Orašačkim brdom. Najnižim delom dna kotline protiče malovodna Kubršnica, koja izvire u parku Bukovičke Banje. Nadmorska visina Bukovičke Banje je 270 m, nalazi se u prostranom parku koji se po veličini i bogatstvu flore može meriti s najlepšim i najbogatijim parkovima u našoj zemlji. Svi banjski objekti su u prostranom i negovanom parku, čije cvetne aleje, visoka stabla i umetničke skulpture rađene u mermeru sa obližnjeg Venčaca, doprinose slikovitosti i privlačnosti. Svi značajniji banjski objekti nalaze se na perifernim delovima parka, okrenuti jednim delom prema gradu, a drugim prema zelenilu Bukulje, njenim izletištima i veštačkom jezeru Garaši, koje je nastalo 1963. godine pregrađivanjem potoka Velika Bukulja za vodosnabdevanje Aranđelovca i njegove Banje. Iza planinskog venca koji okružuju Banju s jedne strane je rudnik, s druge Kosmaj. Sve to, uz brežuljke i uzvišenja, šumovite strane i proplanke, čini ovaj deo Šumadije izuzetno lepim i privlačnim. Pejzaž obogaćuje mnoštvo rečica i potoka, livada, voćnjaka i njiva.

Mineralni izvori

Ova banja je nadaleko poznata po izvorima kisele vode Knjaz Miloš (10 l/min), Knez Mihajlo (1,5 l/min), Topla voda (150 l/min), Talpara (4,5 l/min) i Đulara (3,5 l/min), kao i po hotelima „Šumadija“ i „Izvor“, odnosno Staro zdanje, jedinstvenom objektu te vrste kod nas. Količine bukovičke mineralne vode su neograničene, rezerve su ogromne i neiscrpne, tako da nema potrebe za ograničavanjem potrošnje. Voda sa izvora Knjaz Miloš, Knez Mihailo, Talpara i Đulara spada u kategoriju hladnih alkalnih ugljeno-kiselih mineralnih voda, dok je topla voda alkalna ugljeno-kisela hipoterma. Postoje zapisi iz 1874. godine o tome da su mineralne vode pod Bukuljom, lutajuće vode od atmosferskih padavina koje se najpre proceđuju kroz vodopropustive škriljce i na svom putu ka unutrašnjosti Zemlje dospevaju do vododržive gline. Tu se zadržavaju u peskovito-šljunkovitom materijalu i upijajući ugljen-dioksid, postaju kisele i kao takve pod pritiskom kreću ka površini, gde ih je lako kaptirati. Prve hemijske analize kisele vode pod Bukuljom obavljene su 1834, odnosno 1839. godine. Nešto kasnije, 1863. godine počelo je flaširanje kisele vode za potrebe tržišta. Boce kisele vode donošene su u Beograd za potrebe kraljevskog dvora. Više puta nagrađivana kisela voda Knjaz Miloš i danas spada u najtraženije stone mineralne vode Srbije.

Bukovička Banja indikacije, lečenje i prevencija bolesti

Godine 1987. detaljno su istražene terapijske vrednosti vode Bukovičke Banje. Hladna voda se koristi za pijenje, a topla za kupanje. Tada je utvrđeno da je kao dopunsko sredstvo od koristi za lečenje oboljenja gastrointestinalnog trakta, hepatobilijarnog trakta i pankreasa, metabolizma, urinarnog trakta i lokomotornog aparata. ovom vodom leči se: šećerna bolest, bolesti želuca i dvanaestopalačnog creva, bolesti jetre, žuči i mokraćnih kanala, reumatske bolesti, postreumatska stanja. Medicinsku službu obavlja Specijalna bolnica za prevenciju, lečenje, specijalnu i opštu rehabilitaciju.

Okolina

Za Aranđelovac se kaže da je grad koji je dobro iskoristio vodu (banjsko lečenje), vazduh (prijatna klimatoterapija) i kamen (beli mermer sa Venčaca). Na zdravstvenu i turističku funkciju nadovezuju se prepoznatljive kulturne manifestacije. Jedna je nazvana Mermer i zvuci. Predstvlja gostovanje poznatih domaćih i svetskih skulptora koji u belom mermeru sa planine Venčac klešu umetničke skulpture od kojih su mnoge izložene u banjskom parku, ali ih ima i na drugim mestima. Park Bukovičke Banje zahvata površinu od 25 hektara. Pleni geometrijskom strukturom i bogatstvom biljnih vrsta. Za razliku od skulptora, u znaku zvuci prezentuju se muzički umetnici koji priređuju koncerte u Sali Kneževa u Starom zdanju, ali i na otvorenom prostoru. Manifestacija „Beli Venčac“, prvi put je održana 1966. godine i brzo postala poznata širom sveta. Međunarodni festival „Svet keramike “ datira od 1973. godine. Iz Bukovičke Banje lako se i brzo odlazi u pećinu Risovaču, Maričevića jarugu u selu Orašac, gde je podignut Prvi srpski ustanak i gde danas postoje muzej, prodavnica suvenira, mermerni spomenik Karađorđu Petroviću, spomen-škola i crkva. Nešto dalje je Topola sa crkvom na Oplencu, muzejom, hotelom, nekoliko spomenika i prostranim vinogradima.

Jugoistočno od Aranđelovca, na severoistočnom delu planine Rudnik, nedaleko od rudnika azbesta kod sela Stragari, nalazi se banja Voljavča. Ovde postoje tri kaptaže termomineralne vode temperature 23°C ukupne izdašnosti oko 7 l/s. Voda sadržm hidrokarbonate, sulfate, natrijum, kalcijum i magnezijum. Koristi se u dva bazena, sezonski, kao u mnogim narodnim banjama bez organizovanih medicinskih i turističko-ugostiteljskih objekata. Takođe, u Aranđelovcu postoji i novo-izgrađeni AQUA PARK u sklopu hotela „Jezero“, i prostire se na površini od 6 ha.