Istorija

U navedenom pogledu posebno je interesantan sliv reke Resave, desne pritoke Velike Morave. Deo sliva reke Resave 1957. godine je proglašen parkom prirode Srbije, što znači da je turistički privlačan i mora se u tom smislu razvijati komplementarno sa Despotovačkom Banjom, manastirom Manasijom i Resavskom pećinom, Despotovcem i Svilajncem. Poseban značaj za domicilno stanovništvo i turiste ima park Maketa koji zahvata površinu od 3000 m² a nalazi se na prvom kilometru pored puta od Despotovca ka Resavskoj pećini. Uređen je 2008. godine. Makete nekih naših srednjovekovnih crkava i kuća verne su replike urađene u razmeri 1:17. Sa leve strane Resave, na delu gde ona izlazi iz planinskog u ravničarsko prostranstvo, na 190 m nadmorske visine, razvila se Despotovačka Banja, nazvana tako po obližnjem Despotovcu, naselju koje je statuc grada dobilo 1882. godine. Despotovac je nazvan je po srpskom Despotu Stefanu Lazareviću (1377-1427) koji je nedaleko od grada 1407-1408. godine podigao znameniti manastir Manasiju. Manastirska crkva je posvećena Svetoj Trojici i zajedno sa moćnim bedemima, kulama i konacima, privlači veliki broj turista. Ističe se velikom umetničkom vrednošću i istorijskim značajem fresaka. Ovde su u prošlosti pisane, prepisivane i ispravljane knjige za potrebe crkve (Resavska škola), za koje se kaže da su dobre, pouzdane, dobro izvedene, da nema grešaka u rečima, slogu i akcentu. Manastir i banja najbolje su posećeni u vreme značajne manifestacije Dani srpskog preobraženja. Materijalni tragovi ukazuju da su termomineralni izvori Despotovačke Banje korišćeni od davnina. Međutim, pouzdani pisani podaci o ovom balneološkom centru potiču iz prvih godina posle Prvog svetskog rata. Ovde su najpre postojali jedna zgrada od slabog materijala i bazen za terapijsko kupanje.

Geografski položaj

Dolinom reke Resave, u pravcu jugoistoka, na dvadesetom kilometru od Svilajnca stiže se u Despotovac, sedište Gornje Resave. U Velikom Pomoravlju koje se pruža od stave Zapadne Morave sa Južnom Moravom, tj. od Stalaća, na jugu do ušća Velike Morave u Dunav, nizvodno od Smedereva, nalaze se brojne i raznovrsne prirodne i antropogene turističke vrednosti. Uz naglašen tranzit putnika na pravcu Beograd-Niš i dobru saobraćajnu povezanost sa prostranstvima na istoku i zapadu, stvoreni su povoljni uslovi za razvoj više vrsta turizma.

Mineralni izvori

Neposredno planinsko okruženje banji čine uzvišenja Mali i Veliki pastorak, koja ne prelaze visinu od 600 m, ali čine klimu Banje prijatnom i pogodnom za dug boravak na otvorenom prostoru, koji godišnje dobija oko 800 mm padavina i odlikuje se dugom insolacijom letnjih meseci. Reč je o delu Srbije u kojem mineralne i termalne vode potiču sa terena izgrađenog od krečnjačkih stena. Jedna od odlika izvora na takvim terenima je značajna razlika u izdašnosti u zavisnosti od pluviometrijskog režima, tj. godišnje i mesečne raspodele padavina, kao i od vremena otapanja snežnog pokrivača. Takvo stanje se odražava na velike razlike u temperaturi vode tokom godine, što podrazumeva i promene hemijskog sastava značajne za balneoterapiju. Podzemne vode krečnjačkih terena su međusobno dosta slične. Odlikuju se povećanim vrednostima hidrokarbonata, kalcijuma, magnezijuma i naglašenom tvrdoćom. Glavni izvor termalne vode Despotovačke Banje uslovljen je jednom kavernom u krečnjaku, koja se pruža od istoka ka zapadu. Voda kaptiranog izvora je sprovedena do banjskog kupatila, koje je više puta preuređivano. Tempetratura lekovite vode je 26-27°C, što znači da pripada hipotermama, ukupne izdašnosti 0,2-2 l/s. U geološkom pogledu, termalna voda pojavljuje u delu terena gde Lužnička zona (zapadno) preko niza većih reversnih raseda prelazi u Gornjačko-suvoplaninsku zonu (istočno), odnosno duž jednog od ovih reversnih raseda se pojavio termalni izvor. Kristalasti metamorfitni kompleks stena je ovim sa zapada navučen preko mezozojskih krečnjaka na istoku, formirana poluzatvorena hidrogeološka struktura i omogućeno akumuliranje termalne vode. Dokaz navlaka je pojavljivanje permskih peščara istočno od Banje. Voda Despotovačke Banje je neutralne reakcije i ukupne mineralizacije 0,47 g/1. U gasnom sastavu ističu se azot i ugljen-dioksid. Prirodna radioaktivnost, koja potiče od radona, radijuma i urana je neznatna. Pripada hidrokarbonatnim vodama, potklasi kalcijumsko-magnezijumovim hipotremama i odgovara vodama Sokobanje, Rgoške i Zvonačke Banje. Temperatura vode je 26-27°C, reakcija 7 pH, sadržaj azota naglašen, specifične komponente su mangan i cink, tip izdani karstini (kraški), klasa hidrokarbonatna, potklasa kalcijum-magnezijumska. Hipotermalna lekovita voda Despotovačke Banje je neutralne reakcije, ukupne mineralizacije 0,47 mg/l. U gasnom sastavu se ističu azot i ugljen-dioksid. Zbog velikog prostranstva krečnjačkih stena kroz čije pukotine se kreće i na površinu izbija, odlikuje se povećanom tvrdoćom. Lekovite komponente čine natrijum, kalijum, kalcijum, rubidijum, barijum, litijum, fosfor, fluor i jod. Za razliku od kalcijuma i kalijuma, čiji je iznos povećan, ostale lekovite komponente se javljaju u znatno manjoj količini.

Despotovačka Banja indikacije, lečenje i prevencija bolesti

Terapijskim kupanjem i pijenjem banjske vode najbolji rezultati se postižu u lečenju različitih vrsta reumatizma, išijasa, anemije, kožnih bolesti, organa za varenje, katara želuca i kamena i peska u žučnoj kesi. Hotel „Resava“ osnovni je banjski medicinski i turističko-ugostiteljski objekat.

Okolina

Najbliža naselja Despotovačkoj Balji su Resavica (16 km) na istoku i Svilajnac (22 km) na zapadu. Despotovac je prolazna stanica na putu do Resavske pećine, udaljene 22 km, koja je za turističke posete Uređena 1972. godine i do danas je ostala najposećeniji speleološki objekat u Srbiji. Složen sistem kanala i dvorana izgradila je reka ponornica koja se spuštala na severozapadnim padinama Kučaja i ponirala na obodu Divljakovačkog polja. Unutrašnjost pećine obiluje brojnim i raznovrsnim pećinskim kanalima, galerijama, dvoranama, okamenjenim vodopadima, stubovima, stalaktitima i stalagmitima. Pećinski nakit se u zavisnosti od boja minerala pojavljuje u tri boje: crvenoj, beloj i žutoj. Pećina je duga oko 4,5 km, a za posetioce je uređeno oko 800 m. U pećini postoji više dvorana od kojih su najinteresantniji: Predvorje istorije- jer je u njoj nađen alat, ostaci polarne lisice, ognjište praistorijskog čoveka, Kristalna dvorana- u kojoj se nalazi raznovrstan pećinski nakit ili Centralna dvorana sa 20 m visokom stubom. Resavska pećina pripada grupi prirodnih dobara od izuzetnog značaja i ima status zaštićenog spomenika prirode.  Atraktivno mesto za posetu turista predstavlja i manastir Manasija, koji se nalazi 2 km od Despotovca, uz desnu obalu reke Resave. Predstavlja jedan od značajnih i poslednjih spomenika srpske srednjovekovne kulture. Posebnu retkost u srpskoj srednjovekovnoj arjitekturi čini pod oblikovan u vidu mozaika, dok se freske u manasiji ubrajaju među najbolja ostvarenja u starom srpskom slikarstvu uopšte.