Istorija

Termomineralni izvori Kuršumlijske Banje korišćeni su za vreme Rimljana, na šta ukazuju ostaci zidova jednog kupatila, nadgrobni spomenici i srebrni novac iz III veka. Preteču obližnje Kuršumlije predstavljalo je rimsko naselje Ad Finis, a na lokaciji banje postojala je manja naseobina namenjena bolesnim i povređenim za lečenje toplom mineralnom vodom. 1884. godine na desnoj obali Banjske reke, pronađen je zavetni kamen od belog mermera s uklesanim tekstom posvećenim banjskoj nimfi, boginji lekovitih voda. Ovu dragocenu ploču Nemci su, za vreme okupacije 1917. godine odneli u Nemačku. Tekst na zavetnom kamenu ispisao je visoki rimski savetnik Katijus Celer u ime svoje žene Lucije i svojih sinova. Za vreme srednjeg veka banja se dobro razvijala, ali su je Turci povremeno pustošili i gradili. Zna se da su 1870. godine postojale zgrada od drveta iznad izvora tople vode i pored nje još nekoliko koliba. Plansko obnavljanje banje počelo je 1882. godine. Utvrđeno je da termomineralna voda sadrži kalcijum, magnezijum, hlor, ugljenu kiselinu, silicijumovu kiselinu, okside aluminijuma i gvožđa. Voda 11 izvora analizirana je 1902. godine i utvrđeno da spada u alkalno-kisele vode čija je temperatura od 37,5 do 51,2°C. Za razvoj banje osnivanje Akcionarskog društva za uređenje banje 1928. godine bilo je veoma značajno. Ukazom kralja Aleksandra Karađorđevića od 18. jula 1929. godine Kuršumlijska Banja je postala opštekorisno i lekovito narodno dobro. Tada je već postojalo kupatilo sa mineralnom vodom. Godine 1949. izgrađena je mala hidroelektrana, a 1950. ozidano kupatilo za korišćenje lekovitog blata. Vremenom je uređen banjski park i izmešten put Kuršumlija-Priština da bi se očuvao mir banjskog komplerksa.

Geografski položaj

Veliko postranstvo Kopaonika i njegova složena geološka građa značajni su za postanak i razvoj Kuršumlijske Banje. Ovaj balneološki centar nalazi se u jugoistočnoj podgorini Kopaonika, odnosno njegovog dela koji je poznat pod imenom Samokov i pripada topličkom kraju Kosanici. Nadmorska visina banje je 420-450 m. Zbog blizine poznatog prevoja Prepolac (876 m) na putu Kuršumlija- Podujevo, u prošlosti je nazivana Prepolačkom Banjom, a zabeleženi su i u narodu poznati nazivi Kosanička Banja i Čoban Banja. Fizionomski i funkcionalno sastoji se od Donje Banje, na dnu kotline pored ušća Prepolačkog i Krtočkog potoka u Banjsku reku, koja pripada slivu Toplice, i Gornje Banje, koja se razvila na prisojnoj i blaže nagnutoj dolinskoj strani Banjske reke, na fluvijalnim terasama relativne visine 6 i 14 m. Od Kuršumlije je udaljena 11 km, od magistralnog puta Niš-Priština 14 km, Prištine 55 km, Niša 76 km i Kruševca 81 km. Autobuska linija Kuršumlija – Kuršumlijska Banja ima više polazaka u toku dana i funkcioniše tokom cele godine. Mala kotlina u kojoj se razvila banja tektonski je predisponirana grupom raseda. Jedan od njih, pravca sever-jug, uslovio je izbijanje termomineralne vode.

Mineralni izvori

Hidrogeološka istraživanja ukazuju da je za pojavu izvora lekovite vode značajan rased meridijanskog pravca na kontaktu različitih vrsta stena. Duž raseda ima utisnutog dijabaza, značajnog za usmeravanje podzemne vode. Od interesa su vulkanogeni produkti koji pripadaju Leckom andezitskom kompleksu. Izvorska voda je hidrokarbonatnog tipa, neutralne reakcije i ukupne mineralizacije 3,12 g/l. U gasnom sastavu zapreminski dominira ugljen-dioksid. Sadržaj radioaktivnih elemenata je neznatan, a temperatura se kreće od 14 do 63°C. Za vodu izvora Kuršumlijske Banje karakterističan je visok sadržaj karbonata, silikata, metaborne kiseline, kalijuma, fluora i litijuma, umerenih sadržaja kalcijuma i magnezijuma i neznatnih količina gvožđa. Od posebnog značaja je sadržaj brojnih elemenata koji se javljaju u tragovima (olovo, cink, volfram, vanadijum, kalaj, antimon, titan, srebro), što nije slučaj sa vodama drugih banja Srbije.

Kuršumlijska Banja indikacije, lečenje i prevencija bolesti

Na osnovu navedenih karakteristika, hidrogeolozi je svrstavaju u vode šumadijskog tipa, što znači da je vulkanskog porekla. Lekovite komponente, značajne za terapiju kupanjem, čine fosfor, kobalt, stroncijum, cizijum, rubidijum, kalijum i litijum. Najbolji rezultati se postižu kod lečenja povreda i oboljenja lokomotornog aparata, različitih vrsta reumatizma, bolesti organa za disanje, dijabetisa, neuroloških poremećaja, bolesti metabolizma i malokrvnosti kod dece. Medicinska služba u nadležnosti je Zavoda za prevenciju, lečenje i rehabilitaciju „Žubor“, koji se nalazi u istoimenom hotelu, a izgrađen je 1982. godine.

Okolina

Park u Kuršumlijskoj Banji se neprestano proširuje i zasađuje kao što se i šumske putanje razrađuju, a ima i prostranih mirisnih livada i proplanaka. Banjski rejon je proširena dobro osunčana suva kotlina pravougaonog oblika, oivičena sa sviju strana šumovitim bregovima, tako da nema promaje, nema burnih vetrova, nema vlage ni magle niti prašine. Klima je subalpijska – šumska. Klima je jako podesna za slabunjavu, bledu i malokrvnu decu, koja se u banji za 3-4 nedelje uočljivo popravljaju. Sa umerenom klimom, nadmorskom visinom, prirodnim ambijentom koji čine šume, doline potoka sa bistrom vodom i čistim vazduhom, Kuršumlijska Banja se svrstava i u klimatska lečilišta.