Istorija

Na osnovu materijalnih tragova (vodovodne cevi i ostaci zidina jednog utvrđenja) pronađenih u Gornjoj Banji smatra se da su izvore koristili Rimljani. Naselje kraj izvora lekovite vode postojalo je i za vreme srpske srednjovekovne države. Uređenje banjskog kompleksa počelo je 1924. godine. Tada je iskrčen deo šume, u Gornjoj Banji izgrađeni objekti za prihvat posetilaca i otvorene tri kafane. Tridesetih godina prošlog veka Banja je bila opštinsko vlasništvo. Pripadala je srezu Kosaničkom, tj. Moravskoj banovini. Prvo veće kupatilo, sa muškim i ženskim bazenom, sagrađeno je 1948. godine. Iz 1952. godine potiče zgrada sa 18 soba i 36 ležaja, ali je srušena za vreme zemljotresa 1980. godine. Od tada datiraju jedna zgrada, osnovna škola i kuća šumske sekcije. Dve godine kasnije proradila je mala hidroelektrana. Ambulanta sa apotekom počela je da radi 1968, restoran Kopaonik 1971, a hotel „Kopaonik“ 2000. godine. Tokom 2008. izgrađen je još jedan hotel.

Geografski položaj

Lukovska Banja se nalazi u dolini Štavske reke, koja sa Trebinjskom rekom predstavlja izvorišni krak Lukovske reke, čiji je sliv razvijen na južnim padinama Kopaonika, a koja pripada slivu Gornje Toplice. Termomineralni izvori i banjski objekti se nalaze u manjem dolinskom proširenju, iznad kojeg se diže 1317 m visok Oštri vrh. Proširenje je nastalo tektonskim spuštanjem terena koji je zatim oblikovan rečnom erozijom i denudacijom. Naziv je dobila po selu Lukovo, od kojeg je udaljena 1 km. Lukovo je 2002. godine imalo 150 domaćinstava sa 396 stanovnika. Sastoji se iz dve predeone celine koje se nazivaju Gornja i Donja Banja. Posluje kao banjsko i klimatsko mesto u okviru Akcionarskog društva Planinka iz Kuršumlije. Od Kuršumlije, u pravcu zapada, Lukovska Banja je udaljena 36 km, od turističkog centra na Ravnom Kopaoniku 55 km, Kruševca 100 km, Niša 101 km i Beograda 297 km.

Put kojim se iz Kuršumlije dolazi u Lukovsku Banju trasiran je pored gradilišta veštačkog jezera Selova. Prilaz iz pravca Brusa preko Kopaonika je turistički atraktivan i omogućuje upoznavanje brojnih turističkih vrednosti u tranzitu. Redovna autobuska veza, sa tri polaska u toku dana, između Kuršumlije i Lukovske Banje funkcioniše tokom cele godine. Nadmorska visina banje je 700 m, te je po tome najviša u Srbiji. To znači da je reč i o klimatskom mestu, utoliko pre što je u okolini očuvana izvorna priroda i na širem prostoru unaokolo nema industrijskih objekata. Više od 59 % seoskog prostora je pod šumama, 31 % pod livadama i pašnjacima, 9 % pod voćnjacima i oranicama. Prijatna subplaninska klima, prepoznatljiva po svežem vazduhu, posebna je vrednost Lukovske Banje. Srednja godišnja temperatura vazduha ovde je 9°C. Najtopliji mesec je juli sa srednjom višegodišnjom temperaturom vazduha od 19°C. Najnižu srednju mesečnu temperaturu vazduha ima januar i ona iznosi -1,3°C. Zaklonjena od vetrova, Lukovska Banja ima duge periode tišina i oko 760 mm padavina godišnje.

Mineralni izvori

Lukovska Banja ima šest kupatila. U Gornjoj Banji postoje dva kupatila sa termomineralnom vodom i blatno kupatilo, sa dva odeljenja. U Donjoj Banji se nalaze zidano kupatilo koje ima bazene za muškarce i žene, blatno kupatilo i higijensko kupatilo. Medicinski kompleks može prihvatiti do 500 pacijenata dnevno, ali zbog sve slabije posete, banja već dugo stagnira, što se odražava i na smanjenje broja stanovnika sela Lukova, koje je 1961. godine imalo 680 žitelja, što je 284 više nego 2002. godine.

Za Lukovsku Banju je karakterističan veliki broj prirodnih izvora, kao i veći broj hidrogeoloških bušotina. Izvori se pojavljuju u vidu razbijenog izvorišta na dužini od 400m i ima ih sa obe strane Štavske reke. Lokalizovani su na kontakte serpentina, odnosno hidrokvarcita i krečnjaka. Duž raseda kojim se izlivaju, vode odlažu bigar i jedinjenja gvožđa. Pre izvršenja istražnog bušenja postojalo je 13 izvora (po nekim podacima 30), temperature vode 24-56°C, mada su neki izvori većim delom godine bili potopljeni rečnim tokom. Izvesna merenja su pokazala da je ukupna izdašnost termomineralnih izvora u Gornjoj Banji oko 11 l/s, a u Donjoj Banji 60 l/s. U sredstvima turističke propagande Lukovske Banje se ističe da prirodnih izvora i bušotina ima 37 i da ukupna izdašnost dostiže 100 l/s vode, čija je temperatura 35-69,5°C. Izmerena izdašnost im je 24 l/s, a moguća, proračunata 81 l/s. Zna se da su ovde postavljene bušotine dubine 100,150,204,401 i 870 m.

Lukovska Banja indikacije, lečenje i prevencije bolesti

U balneološke svrhe koristi se lekovita voda temperature 47-56°C, blago kisele reakcije, tvrdoće 22-37 nemačkih stepeni i ukupne mineralizacije 1,559-1,748 g/1. Lekovite komponente banjske vode, koja se u terapijske svrhe koristi kupanjem, su kalijum, litijum, rubidijum, cezijum, stroncijum, kobalt i fosfor. Po hemijskom sastavu pripadaju vulkanskim vodama šumadijskog tipa, ali još uvek nisu najdetaljnije istražene hidrogeološki, hemijski i balneološki.

Termomineralna voda Lukovske Banje i peloid, koriste se za lečenje reumatskih oboljenja: degenarivni, zapaljenski, ekstraartikularni, stanja posle povreda i hi- rurških intervencija, ginekoloških oboljenja: zapaljenski procesi, ovarijalne disfunkcije, sterilitet i kožnih bolesti: ekcem, psorijaza. Voda izvora zemnoal- kalne vode u Donjoj Banji koristi se pijenjem i doprinosi poboljšanju stanja kod gorušice, čira na želucu i bolesti bubrega. Banjski tretman obuhvata više vrsta savremenih terapija.

Okolina

Osnovu turističko-utostiteljske ponude čini hotel „Kopaonik“ koji ima 120 ležaja i terapijski deo sa lekarskom ordinacijom i odeljenjima za hidroterapiju, elektroterapiju, magnetoterapiju peloidne obloge, ručnu masažu, bazen sa lekovitom vodom. U turističke i terapijske svrhe koriste se nedavno otvoreno kupatilo Šljivik nekoliko uređenih izvora u Gornjoj Banji, montažna sportska hala, tereni na otvorenom prostoru, staza za skijanje sa žičarom i šest obeleženih staza za šetnju u prirodnom ambijentu. U Lukovskoj Banji nalazi se crkva Svetih Apostola Petra i Pavla. Posebnu atrakciju predstavlja obilazak pogona za izradu tepiha i predmeta narodne radinosti od domaće vune sa motivima kopaonočkog kraja.