Istorija
Termomineralne izvore Novopazarske Banje prvi su kaptirali Rimljani. Tokom srednjeg veka to je značajno srpsko lečilište, jer se u neposrednoj blizini nalaze istorijski značajni objekti: Crkva Svetih Apostola Petra i Pavla ili Petrova crkva, Pazarište ili Trgovište, manastir Sopoćani, kao i grad Ras, prva srpska prestonica iz doba Nemanjića. Banja je pripadala manastiru Đurđevi stupovi i bila u sastavu župe Brvenik. Za vreme Turaka dobija naziv Ilidža, ali je izvesno vreme bila napuštena. Iz 1611. godine postoji zapis francuskog putopisca Lefevra, samo o prirodnim izvorima tople vode, ali ne i o banjskim objektima. U XVII veku Turci joj posvećuju veću pažnju. Na ostacima rimskog kupatila, Turci su sagradili dva kupatila i nešto dalje karavan-saraj za smeštaj posetilaca. Bilo je to u vreme kada se intenzivno razvijao i Novi Pazar, iz prošlosti poznat pod imenom Jeni Bazar, osnovan 1459-1461. godine, koji je zatim bio najveći grad na trgovačkom putu od Dubrovnika do Niša, jer je imao 6.000 kuća.
Novi Pazar i njegova banja teško su stradali 1689. godine, kada je porušen i ma- nastir Đurđevi stupovi, zadužnina župana Stefana Nemanje, sagrađena između 1170. i 1171. godine sa crkvom posvećenoj Svetom Đorđu. U XVIII veku u Banji je sagrađen novi hamam u stilu islamske arhitekture. Ovo tursko kupatilo i danas je u upotrebi. Posle Drugog svetskog rata, počelo je uređenje i proširenje banjskog kompleksa. Grade se objekti Reumatološkog centra, koji je kasnije preimenovan u Zavod za lečenje i rehabilitaciju obolelih od miopatije i neuromiopatije, odnono Specijalnu bolnicu za lečenje progresivnih mišićnih i neuromišićnih bolesti, koja funkcioniše od 1993. godine i ima 200 ležaja u sopstvenim objektima. Vremenom je postala značajan centar za lečenje dijabetisa.
Geografski položaj
Rogozničkoj grupi balneoloških centara pripada Novopazarska Banja, koja se nalazi u slivu reke Raške, leve pritoke Ibra. Razvila se na nadmorskoj visini od 500 m, 20 km zapadno od centralnog dela Kopaonika i gotovo isto toliko od glavnog grebena planine Rogozne. Od Novog Pazara je udaljena 3 km, Raške 21 km, Rožaja 65 km, Kosovske Mitrovica 87 km i Kraljeva 100 km. Od ibarske magistrale put za Novopazarsku Banju odvaja se u Raškoj. Ovo malo mesto sa 6.620 stanovnika je najbliža železnička stanica za dolazak u Novopazarsku Banju prugom Beograd-Kraljevo-Priština.
Mineralni izvori
Novopazarska Banja ima 14 izvora termomineralne vode. Glavni prirodni izvor daje vodu temperature 54°C, što znači da je reč o hipertermi, izdašnosti oko 1 l/s, mineralizacije 1,7 g/l. Izvorska voda se pojavljuje iz flišnih sedimenata. Pretpostavlja se da se u podzemlju proceđuje duž međuslojnih pukotina trijaskih krečnjaka. Voda je karbonatna, sa izvesnim sadržajem sumpora, gotovo neutralnom reakcijom, azotom koji zapreminski zahvata 70 % i nešto povišenim sadržajem radona, radijuma i urana. Pored prirodnih izvora postoji i veći broj hidrogeoloških bušotina. Godine 1983. izvedena je bušotina dubine 141 m, iz koje se pojavila neznatna količina vode temperature 30°C. Slično susednim i Novopazarska Banja ima vulkansku vodu šumadijskog tipa.
Novopazarska Banja indikacije, lečenje i prevencija bolesti
U balneoterapijske svrhe voda Novopazarske Banje se koristi kao dopunski prirodni lekoviti faktor za lečenje različitih vrsta reumatizma, išijasa, sportskih i drugih povreda, kožnih bolesti, ginekoloških poremećaja, stanja posle moždanih udara, dijabetesa i sl.
Okolina
Novopazarska Banja je prepoznativa po Specijalnoj bolnici, te je više medicinski, nego klasičan banjski turistički centar, šire ponude za odmor i rekreaciju. Proširivanje banjskih funkcija i razvoj više vrsta turizma i šireg obuhvata prostor bogatog prirodnim i antropogenim turističkim vrednostima može biti posebno značajno.