Istorija

Banjski prostor bio je naseljen od davnina, što potvrđuju tragovi topljenja rude i brojne rudarske iskopine, posebno one kod sela Lece i Novog Brda. Tu je i značajno, ali još uvek nedovoljno istraženo i turistima slabo prezentirano, arheološko nalazište Caričin grad, poznat kao Justinijana Prima. Rimljani su koristili toplu lekovitu vodu u VI veku. Zbog ratnih nemira, jedno stanovništvo sa ovih prostora se iseljavalo a drugo doseljavalo. U srednjem veku selo Sijarina je bilo središte župe u slivu Banjske reke i sigurno je da su izvori lekovite vode tada korišćeni. Dolaskom Turaka u ove krajeve izvori su zapušteni, ali se zna da je u XVII veku ova banja bila na glasu. O lekovitosti vode dostase znalo između 1890. i 1900. godine, kada je izgrađeno kupatilo sa malim i velikim bazenom. Tada se grade i prve kuće za prihvat posetilaca. Bili su to poznati Acini konaci i Maznićevi konaci, podignuti 1906. godine. Imali su 20 gostinskih soba i kafanu. Posle Prvog svetskog rata izgrađena je zgrada od tvrdog materijala sa bazenom i kadama od betona. Sa izvora do bazena i kada voda je sprovedena otvorenim kanalom. Do kraja Drugog svetskog rata postojale su samo manje banjske vile. Veći banjski objekat izgrađen je 1954. godine. Vremenom je postao stacionar za prihvat bolesnika. Danas ovde postoji hotel Gejzer sa 270 ležaja. Za vreme leta radi kamp, a u privatnim domaćinstvima gostima se nudi više od 1.000 postelja.

Geografski položaj

Među izvorima lekovite vode na tlu Srbije, koji su bili poznati starim Rimljanima, ubrajaju se i oni u današnjoj Sijarinskoj Banji, koja se nalazi na jugu naše zemlje, 20 km jugozapadno od Lebana i 52 km jugozapadno od Leskovca. Smeštena je u klisurastoj dolini Jablaničke reke, koja se na sektoru Sijerine naziva Banjski potok. Banja je u podnožju planine Goljak, koja je na znatnom prostranstvu pod hrastovom i bukovom šumom. Naziv je dobila po selu Sijarina, koje je poznato po voćarstvu, stočarstvu i bujnom šumskom pokrivaču u okolini. U prošlosti je nazivana Arnautska Banja, Stara Banja i Leskovačka Banja. Banjski kompleks se sastoji od Donje Banje, nadmorske visine oko 520 m, i Gornje Banje, sa objektima do 540 m nadmorske visine, koja uz prijatan sedativan i stimulativan klimat doprinosi izvesnoj klimatoterapiji.

Mineralni izvori

Tokom vremena podizani su novi objekti i intenzivno su vršena hidrogeološka istraživanja. U izvorišnom predelu Jablanice strči kršna kupa vulkana Mrkonja, pod kojim izbijaju ponajveći izvori vrele vode u Srbiji. U izvornom delu Medveđe ima eruptivnih stena, koje se preko Petrove gore i Sokolske planine mogu vezati za kopaoničku vulkansku oblast. Istraživanje toplih lekovitih voda Sijarinske Banje organizovanije je počelo 1913. godine. Tada je konstatovano da je temperatura vode 71°C i da pripada karbonatno-alkalnoj grupi. Iz 1938. godine potiču kazivanja o značaju vode Sijarinske Banje za lečenje stomačnih tegoba i neutralisanja suvišne kiseline, po čemu je slična francuskoj banji Viši. Tokom vremena, proučavanju lekovitih voda Sijarinske Banje pridružilo se i nekoliko lekara. Od interesa su saznanja iz 1955. godine o prirodnoj radioaktivnosti banjske vode. Godine 1963. obavljen je hidrološki pregled banjskih izvora. Utvrđeno je postojanje 23 izvora, pri čemu termomineralna voda na neobičan način izbija iz dva izvora, gradeći svojevrsne vodoskoke, koji su u ovom slučaju nazvani gejzeri. Na nadmorskoj visini od 470 m, nedaleko do reke Jablanice, između 17. i 19. oktobra 1954. godine pojavila se voda temperature preko 60°C.

Pod snažnim pritiskom vodene pare i gasova, na površinu se pojavio 6-8 m visok stub vode sa kojim se vetar lako poigravao pretvarajući ga u raspršenu lepezu. Vodoskok je najlepši u ranim jutarnjim časovima a uveče bi njegova lepota mogla do dođe do punog izražaja korišćenjem svetlosnih efekata. U njegovoj neposrednoj blizini izgrađen je restoran, u kome, u večernjim časovima, prijatan orkestar zabavlja goste. Postoje predlozi da se oko gejzera napravi zatvorena ograda od stakla i time stvori mogućnost za zimsko kupanje. U Sijarinjskoj Banji postoje sledeći izvori i bušotine: Bungaja, Glavno vrelo, Hisar, Raj, Spas, Rimski rov, Borovac, Rimski bunar, Jablanica, Izvor za oči, Zdravlje, Raniji izvor, Blatište, Sumporoviti kiseljak, Blizanci, Napredak, Snežnik i Gvožđevita voda. Svi izvori su na rastojanju od 800 m i imaju dosta sličan hemijski sastav i temperaturu, koja varira između 21 i 71°C. U osnovi reč je o izvorima termomineralne vode različite temperature, tj. hipotermama, homeotermama i hipertermama. Lekovite makroelemente čini kalcijum, a lekovite mikroelemente kalijum, litijum, rubidijum, cezijum, stroncijum, barijum, bakar i mangan. Svi izvori pripadaju šumad ijskom tipu, bez obzira što izviru na različitim mestima, one vode poreklo od istog korena, pa se, penjući se ka površini, razbijaju u više izdana, koristeći pri tom sistem prslina i pukotina u okolnim stenama.

Sijarinjska Banja indikacije, lečenje i prevencije bolesti

Sijarinska Banja svojim brojnim izvorima lekovite vode predstavljena je i s aspekta daljeg razvoja, ali kako nisu ispunjeni svi preduslovi, ona još uvek nije doživela pravi procvat, iako su indikacije za lečenje brojne i raznovrsne. U Sijarinskoj Banji se pijenjem vode, inhaliranjem, kupanjem i blatnim oblogama mogu lečiti oboljenja kostiju i zglobova, mišića, creva, katar želuca, išijas, poremećaji jetre, žučne kesice, mokraćnih puteva i bubrega, različite vrste anemija, malokrvnosti i iznurenosti, neuroze, astma, bronhitis, ginekološki poremećaji i sl. U turističko-ugostiteljskim objektima i domaćoj radinosti izdaje se oko 1.300 ležaja. Medicinska ustanova za specijalizovanu rehabilitaciju, tj. Zavod za prevenciju, lečenje i rehabilitaciju bolesti i stanja lokomotornog aparata, gastrointestinalnog i hepatobilijarnog trakta ima prostran medicinski blok sa savremenim uređajima i instrumentima. U lečenju se primenjuju savremeni terapijski postupci i metode, kao što su: hidroterapija, blatne obloge, elektroterapija, inhalacije, kineziterapija i dr.

Okolina

Svake godine, početkom avgusta, ovde se održava manifestacija pod nazivom Svetoilijski sabor. Tada se priređuju pozorišne predstave, organizuju takmičenja šahista, fudbalski turniri, održavaju muzički koncerti i dočarava narodno stvaralaštvo stanovnika okolnih naselja. Sijarinjska Banja okružena je gustim šumama, pa je Banja i svojevrsno vazdušno lečilište. U Sijarinjskoj Banji najveću atrakciju predstavljaju dva gejzira, jedinstvena u kontinentalnom delu Evrope. Visina vodenog stuba iz prvog većeg gejzira iznosi 9 m, a drugi je povremeni gejzir koji eruptira na svakih 10 minuta. Oko gejzira je izgrađen moderan kompleks bazena, a pored kupanja i rekreativne svrhe, lekovita svojstva vode mogu se koristiti u prevenciji i lečenju pojedinih oboljenja.